درخت دانش و ترسیم آن، یکی از نخستین اقدامات سازمان در فرایند اجرای مدیریت دانش می‌باشد. درخت دانش یک سازمان، نمایی تصویری و قابل فهم از حوزههای دانشی آن سازمان را ارائه می‌دهد.
برای آشنایی بیشتر با درخت دانش و چگونگی ترسیم آن تا انتهای این مطلب با مشاوره مهندسی نداک همراه باشید.
درخت دانش (Knowledge Tree)، نموداری است که ساختار یک سازمان و ارتباط و وابستگی فیلدهای دانشی آن را به صورت چند لایه و تصویری نشان می‌دهد. درخت دانش ابزاری توانمند جهت شناخت حوزههای دانشی سازمان می‌باشد.
درخت دانش با دو دیدگاه فرایندگرا (subjective) و شی‌گرا (Objective) ترسیم میشود. تعیین نوع درخت دانش مورد نیاز در یک سازمان با توجه به مواردی همچون نیاز سازمان و نوع دانش‌های موجود در سازمان مشخص خواهد شد. در ادامه هر یک از انواع درخت دانش مورد بررسی قرار می‌گیرد:
درخت دانش فرایندگرا براساس فرایندها و مهارت‌های لازم به منظور انجام یک کار ترسیم میشود. در ترسیم این نوع از درخت دانش، انجام یک کار تخصصی به‌عنوان حوزههای اصلی دانش مدنظر قرار می‌گیرد. این نوع درخت دانش در سازمان‌هایی که دارای محصولات متنوع‌تر ولی با فرایندهای مشابه هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در ترسیم درخت دانش با دیدگاه شی‌گرا، حوزههای دانشی براساس اجزای یک محصول و یا خدمات یک واحد ترسیم میشود. از این دیدگاه به علت سادگی در فهم و شناخت حوزههای دانشی، در سازمان‌هایی استفاده میشود که دارای خدمات و محصولات محدود اما با تکنولوژی و دانش بالا هستند.
فیلد دانشی
فیلد یا حوزههای دانشی، حوزههای هستند که کارکنان یا ذینفعان سازمان در آن‌ها به تولید، تبادل، اکتساب و نگهداری دانش می‌پردازند. فیلدهای دانشی سازمان توسط مشاور و با همکاری متخصصان واحدهای سازمان استخراج میشود. فیلدهای دانشی براساس مرزهای دانش سازمان تعریف می‌شوند و شامل دانش‌هایی هستند که برای اجرای فرایندهای سازمان مورد نیاز می‌باشند.
مرز فیلدهای دانشی با انتخاب دقیق نام هر فیلد مشخص میشود. به عبارت بهتر فیلدهای دانشی با استفاده از نام خود از یکدیگر تفکیک می‌شوند. مجموعه فیلدهای دانشی یک سازمان، شامل کلیه دانش‌های مورد نیاز آن سازمان جهت نیل به اهداف خود است.
حوزههای دانشی در واقع در پاسخ به این سوال شناسایی می‌شوند که “برای انجام فرایندهای کاری سازمان به چه دانش یا دانش‌هایی نیاز است؟“. بنابراین برای شناسایی فیلدهای دانشی سازمان، ابتدا بایستی در گام نخست فرایندهای اصلی شناسایی شوند و با پاسخ به سوال مطرح شده، فیلدهای دانشی هر یک از فرایندهای کاری و تخصصی سازمان شناسایی شود. حاصل تجمیع فیلدهای دانشی استخراج شده، درخت دانش سازمان خواهد بود.
مراحل طراحی درخت دانش
در مرحله اول، اسناد و مدارک بالادستی سازمان مرور و آنالیز میشود؛ بررسی اسناد بالادستی سازمان برای شناسایی افق‌های دانشی سازمان و تعیین حیطه‌های دانشی مورد نیاز، صورت می‌پذیرد.
در مرحله دوم، به منظور شناسایی مجموعه فرایندهایی که اجرای آن‌ها سبب تولید ارزش در سازمان میشود، زنجیره ارزش سازمان مورد بررسی قرار می‌گیرد. درخت دانش سازمان باید در برگیرنده دانش‌های تولیدی در کلیه فرایندهای ارزش‌آفرین سازمان باشد.
در شناسایی حوزههای دانش سازمان در این مرحله، اسناد و مدارک مرتبط سازمان نظیر نقشه فرایندها، شرح وظایف واحدها و موارد مشابه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در مرحله سوم، به منظور استخراج درخت دانش سازمان، جلسات مصاحبه با واحدهای مختلف سازمان در حوزههای مختلف برگزار شده و درخت دانشی سازمان و واحدها استخراج و ترسیم میشود. راهبری جلسات مصاحبه در این مرحله توسط مهندسین دانش مجرب و پس از ارائه آموزش‌های کوتاه به اعضای جلسه انجام میشود.
همانگونه که مطرح شد، درخت دانش متشکل از فیلدهای دانشی سازمان است. فیلدهای دانشی یک سازمان در واقع حوزه‌هایی هستند که کارکنان و یا ذینفعان سازمان در آن‌ها به گردآوری، تولید، تبادل، اکتساب و ذخیره‌سازی و نگهداری دانش می‌پردازند. هر فیلد دانش، مبتنی بر یک فرایند سازمانی است.
به عبارت بهتر هر یک از این فیلدها شامل دانشی خواهند بود که برای اجرای فرایندهای سازمان مورد نیاز است. هدف از شناسایی و ترسیم فیلد دانشی و یا درخت دانش این است که اگر فردی در سازمان به یک دانشی دست پیدا کرد، حتماً جایگاهی از قبل برای ذخیره و نگهداشت آن پیش‌بینی شده باشد. اگر یک کمد را که شامل یکسری کشو است و داخل این کشوها زوم‌کن‌هایی قرار دارد تصور کنیم و اسم هر کشو را اسم واحد سازمان قرار دهیم، منظور از درخت دانش شناسایی تگ زوم‌کن‌ها است.
شناسایی درخت دانش باعث بازیابی آسان و ساختارمند دانش‌ها در سازمان میشود و افراد می‌توانند به سرعت دانش مدنظر خود را جست‌وجو کرده و به آن دسترسی داشته باشند. بنابراین برای شناسایی فیلدهای دانشی و طراحی درخت دانش سازمان، در وهله اول نیاز است تا فرایندهای اصلی سازمان شناسایی شوند؛ پس از شناسایی فرایندهای اصلی سازمان، می‌توان فیلد یا فیلدهای دانشی مربوط به آن را شناسایی و دسته‌بندی نمود.
کاربردهای درخت دانش
چرا سازمان به درخت دانش نیاز خواهد داشت؟
ترسیم درخت دانش یکی از اقدامات ضروری و جزء فعالیت‌های اولیه در فرایند راهبری و اجرایی مدیریت دانش سازمانی است. درخت دانش یک نمای شماتیک از فیلدهای دانشی یک سازمان را به شکلی دسته‌بندی شده و منظم ارائه می‌دهد. با استفاده از این نمای شماتیک، می‌توان تمامی حوزه‌ها و فیلدهای دانشی سازمان را شناسایی نموده و ارتباط و وابستگی آن‌ها به یکدیگر را مشاهده کرد.
تفاوت درخت دانش و چارت سازمانی
درخت دانش متفاوت از چارت سازمانی و شرح وظایف می‌باشد؛ البته می‌توان برای ترسیم درخت دانش از چارت و شرح وظایف کمک گرفت. تفاوت‌هایی که میان درخت دانش با چارت سازمانی و شرح وظایف وجود دارد و می‌توان به آن‌ها اشاره نمود در ادامه آورده شده است:
منبع: مشاوره مهندسی نداک
دانلود درخت دانش چیست؟ نکات کلیدی در ترسیم درخت دانش
حجم فایل:
سلام
منبع و یا نوسینده مطلب رو اگر در اختیار بنده بذارید ممنون میشم